Etkin Liderlik Nedir ve Liderlik Becerileri Nasıl Geliştirilir?
Liderlik becerileri deyince aslında literatürde uzun listeler, değişik modeller karşımıza çıkıyor. Oysaki liderliği üç boyutta ele alabiliriz:
- Kendine liderlik etmek (öz liderlik),
- Çevrendekilere ve ilişkilerine liderlik etmek,
- Değişen çevre koşullarına, trendlere ve etki alanımıza giren sisteme liderlik edebilmek
Burada iş dünyası odaklı olarak konuyu ele alırsak da karşımıza yine üç boyut çıkıyor:
- Ekip arkadaşlarını ve kurumu korumak
- Ekip arkadaşlarının ve kurumun gelişimine imkan sağlamak
- Çalışma ortamına hakim olan doğru ve işlevsel duyguyu bulmak ve kapsayıcı bir liderlik sergilemek.
Bütün bunların nasıl geliştirileceği sorusuna cevabımız ise her şeyin farkındalıkla başladığı gerçeğidir. Bence her kariyer sahibi profesyonelin hayatında en kritik dönem ilk terfi aldığı dönemdir. Aslında iş hayatında bütün liderlik pozisyonları bir ast ve üst arasında ilişkilerin etkin bir şekilde düzenlenmesi ve koordine edilmesine dayanır. Bu bağlamda ilk terfi döneminde yeni yöneticilere gerekli desteğin verilmesi elzemdir.
Bir yanda çalışanlarını ve kurumunu kurallarla korumak (evet kurallar aslında bütün paydaşları korumak için vardır) ve diğer yanda da özgün ve özgür bir alan oluşturarak yaratıcılık ve inovasyona imkan yaratmak, kurumun ve bireylerin gelişimine vesile olmak. Bu ikisi arasındaki dengeyi kurmak da bir zanaat, hatta bir sanattır. Bu bağlamda bir liderde gelişmesi gereken en önemli beceriler muhakeme yeteneği ve kendisi ile çevresindekilere duygusal boyutta bağ kurabilmektir.
Duygularını ve düşünce kalıplarını fark eden, her türlü değişim ve farklılık karşısında direncini doğru anlayıp değerlendiren, öz şefkat, merak ve cesaret ile donanmış liderler hem kendilerine, hem çalıştıkları kuruma hem de dokundukları bütün bireylere hizmet etme konusunda ümit verirler.
Tabii bütün bu bireysel becerilerin yanı sıra sistemi anlamak, sistemik düşünce yapısına sahip olmak, mega trendler ile kurumun dinamiklerini doğru okumak bir liderin vizyoner bakış açısını geliştirmesine yardımcı olacaktır.
Bütün bu özellikleri etkin bir liderin sahip olması gereken beceriler olarak da ele alabiliriz. Hatta her bir çalışanın yukarıda belirtildiği gibi aslında kendi alanında bir lider olduğu düşünüldüğünde çalışanlarımızın da liderlik özelliklerini bu şekilde geliştirecekleri söylenebilir. Yani her bir birey kendine liderlik yaparken, bir başka ifade ile “öz liderlik nasıl gelişir” diye sorabiliriz.
Bu gelişim yaşadıklarımızdan ziyade onların bizde bıraktığı tortuya ve bu deneyim ile bundan sonra hayatımızın nasıl farklı olacağına odaklanmak ile elde edilebilir. “Ne oldu?” değil “bütün bu olup bitenlerden sonra ben nasıl değiştim, bundan sonraki hayatım nasıl olacak?” diye sormak işimize yarar. Hani bir deyiş vardır ya, başımıza gelenlerin sonuca etkisi yüzde on ise, olup bitenleri nasıl ele aldığımız, onlara nasıl tepkiler verdiğimiz sonucu belki de yüzde doksan etkiler. İşte bu kurban yaklaşımı yerine dizginleri elinde tutan, edilgen yerine etkin bir tutum ile olaylara yaklaşmak ve sürekli olarak olup bitenden yeni kazanımlar edinerek yeni deneyimlere büyük bir iştah ve enerji ile yaklaşmak liderlik yolculuğunda en önemli yardımcılarımızdan birisi olacaktır.
Etkin bir lider derken tabii ki bir de kaynakların en verimli şekilde kullanılması kavramına da değinmek lazım. Sürdürülebilirlik her geçen gün daha da önem kazanan ve her alanda düşünce yapımız ile iş yapış biçimlerimizi şekillendiren çok önemli bir unsur olarak karşımıza çıkıyor. Bu konuyu ele almanın en etkin yollarından birisi en geniş anlamda paydaş haritası belirlemek ve sistemde sesi duyulmayan paydaşların karar mekanizmalarına katkılarını sağlamaktır. Yani yaptığınız işin eğer gelecek nesillere veya iş yaptığınız alandaki doğaya, ya da başka insan gruplarına bir etkisi varsa, temsili olarak da olsa bu paydaşların alacağınız karardan nasıl etkilendikleri ve buna duyacakları tepkileri nasıl dile getireceklerini bir girdi olarak karar mekanizmalarına sokmak tavsiye edebileceğim bir yaklaşım olacaktır.
Öğrencilerde Liderlik Becerileri Nasıl Geliştirilir?
Peki bunlar gençlerimiz için de geçerli midir? Öğrencilerde liderlik becerileri nasıl geliştirilir? Muhakeme yeteneği karar aldıkça gelişir. Yani yapılan hataların elzem sonuçlar doğurmayacağı ortamlar yaratmak ve sürekli kararlar alıp bunların sonuçlarını yukarıda açıkladığımız şekilde değerlendirip yeni dersler alarak yola devam etmek ilk tavsiyem olacaktır.
İkinci olarak da her yaşta aslında farkındalık yetkinliğimizi arttırabileceğimiz gerçeğini göz ardı etmemektir. Kişi kendini tanıdıkça, kendi duyguları ile yüzleştikçe, duygusal tetikleyicilerini fark ettikçe, düşünce kalıplarını tanıdıkça ve tepkilerinin altında yatan dürtüleri su üstüne çıkardıkça aslında liderlik yolunda çok önemli kazanımlar elde edecektir.
Tabii ki liderliğin bir diğer boyutu hiç bitmeyen bir enerji ve iştah ile, bir anlamda bir tutku ile bağlanmaktır ideallerimize. Bunun için de Japonların İkigai yaklaşımı belki de bize ışık tutabilir: En çok keyif aldıkların, en güçlü yanların, en anlamlı buldukların ve bir şekilde bir gelir kaynağına çevirebileceğin yeteneklerin şeklinde dört ayrı sorunun cevaplar kümelerin kesiştiği noktayı bulmak olarak özetleyebileceğimiz bu yaklaşım (gelir yaratma ile ilgili dürtüyü bir nebze bir kenara koyabilirsek) belki de tutkunun en güzel tanımı olarak karşımıza çıkıyor. İşte o ortak kesişen kümede ne varsa orada bir tutku ile coşan enerji ve istekten bahsedebiliriz.
Öğrencilerimize daha genç yaşta bu kavramları kazandırabilirsek ve deneyimlerinden kazanımlar sağlayacakları ortamlar sunabilirsek öğrencilerde de liderlik vasıflarının en etkin şekilde geliştirilebileceğine tanık olacağımıza inanıyorum.
